‘Schrijven is een manier om je gedachten te regelen’
“Ik heb hard mijn best gedaan en me strak gehouden aan de klassieke regels van wat men noemt ‘schone literatuur’. Ik heb dus niet geschreven om te proberen”, reageert Hariandi Todirijo. “Ik moet het nog verwerken dat ik gewonnen heb”, zegt hij twee dagen na de prijsuitreiking nog vol ongeloof tegen de Ware Tijd.
Tekst Audry Wajwakana
Beeld Xavi Video & Foto
Met zijn mysterie/cultuur erfgoed verhaal ‘Lieliek en de onzichtbare spuiter’ is hij door een driekoppige jury tot winnaar uitgeroepen van de derde Donner Schrijfwedstrijd. Hij kreeg daarvoor SRD 20.000. Het is de eerste keer dat hij heeft meegedaan met een verhalenwedstrijd.
De vertelling van Todirijo gaat over Lieliek (kleine jongen in het Javaans) in Lelydorp, die nieuwsgierig is naar het verhaal over de onzichtbare spuiter bij de openbare begraafplaats aan de Schotelweg. “Dit verhaal heb ik bewust voor de Donner-wedstrijd geschreven”, zegt hij.
“Alle drie verhalen staken goed uit, maar toen twee juryleden dit uitkozen was de winnaar min of meer bepaald”
Juryvoorzitter Hilde Neus
Aanvankelijk had de schrijver vijf andere thema’s in gedachten. Op het moment dat hij het zesde verhaal bedacht, verkeerde hij in een verdrietige fase over ontwikkelingen in zijn geboorte- en woonplaats Lelydorp. Enorme billboards lijken de stad over te nemen en het erfgoed, zoals de oude watertoren, maar ook hoe mensen vroeger met elkaar omgingen, verdwijnen langzaamaan. “Ik hou van fotografie en dacht dat als ik in mijn jeugd een fototoestel had gehad, ik al het erfgoed had kunnen fotograferen, want dan hadden we tenminste nog wat herinneringen”, zegt Todirijo.
Aan de hand van zijn literatuur verhaal, waarin hij ook het Javaanse element heeft meegenomen, kan hij nog beschrijven hoe het vroeger was. Hij zegt “met hart en ziel” te hebben geschreven. Naast poëzie en verhalen schrijven, is Todirijo beeldend kunstenaar en fotograaf.
Hij droomt ervan om via schrijftrainingen in jongeren te investeren teneinde hen te motiveren te schrijven. “Ik denk dat schrijven een manier is om je gedachten te regelen. Als je een goed overzicht hebt van duidelijke gedachten kan je ook beleid maken voor het land.”
Plantage Hanover
Op de tweede plaats, goed voor SRD 10.000, eindigde Jerrol Renfurm met ‘Helemaal terug/A dansi’. Hij is verrast dat hij binnen de top drie is geëindigd. Hij schrijft vanaf zijn jeugd, maar publiceerde die verhalen nooit.
Pas in 2021 begon hij daaraan nadat hij aan een Nederlandse schrijfwedstrijd had meegedaan en zijn inzending ‘Marcus Rudolf Pyent’ werd genomineerd om als e-book te worden uitgebracht. “De eerste wedstrijd was een test, maar de tweede prijs van de Donner-wedstrijd is een bevestiging dat mi kan skrifi”, zegt hij lachend. De auteur in de dop zal niet wachten met verhalen schrijven tot een volgende wedstrijd.
‘Helemaal terug/A dansi’ is een magisch realistisch verhaal dat zich afspeelt op plantage Hanover. “Het is de enige plantage waar je door middel van dans terug kan gaan in de tijd”, zegt Refurm mysterieus. De hoofdpersoon is een vrouw die het terugreizen in de tijd heeft geleerd van haar oom die op de plantage woonde. In dit verhaal spelen vier kankantri een grote rol.
Voor de Donner-wedstrijd diende hij het verhaal met zestienduizend woorden in. “Ik ben door gaan schrijven en nu ben ik op 45.000 woorden. Ik denk dat ik bij de eindfase op tachtigduizend kom, want het is een spannend verhaal.”
Hoewel Renfurm weet dat slechts het winnende verhaal wordt gepubliceerd, wil hij met de stichting Don Walther Fonds mogelijkheden bekijken om ook zijn dan compleet verhaal te laten publiceren, “desnoods als e-book”.
Verzonnen maar realistisch
Derde werd Ismene Krishnadath met ‘Elke stem telt’. Zij kreeg SRD 6.000. Deelnemen aan een schrijfwedstrijd was voor Krishnadath, als ervaren boekenschrijfster, lang niet meer aan de orde. Toch kreeg ze voor deze wedstrijd wat inspiratie. “Boeken uitgeven is duur geworden. Ik dacht: ‘laat mij maar een gokje wagen’”, verklaart ze.
‘Elke stem telt’ gaat over een jongeman van achttien jaar als de hoofdfiguur. Hij gaat werken bij een stembureau in het binnenland, waar hij ontdekt wie zijn vader is geweest. Die is allang overleden. Hij merkt ook de perikelen van fraude bij het stembureau, maar dat zijn dingen die al eerder in de geschiedenis plaatsvonden. “Het is een zeer realistisch, hedendaags verhaal met namen van verzonnen dorpen, maar waar je toch Suriname in kunt herkennen”, geeft Krishnadath mee.
Hoewel ze meedeed met de wedstrijd in de hoop de winnaar te worden, is ze tevreden met de uitslag. “Er is goed beargumenteerd waarom Hariandi, die ik al heel lang ken, tot winnaar is gekozen. Ik weet hoe betrokken hij is in het kunst- en literaire gebeuren in Suriname. Ik vind het mooi dat hij de prijs heeft gekregen. We kunnen nu weer een nieuwe naam toevoegen aan de lijst van literaire schrijvers van Suriname”, zegt Krishnadath.
“Als je een goed overzicht hebt van duidelijke gedachten kan je ook beleid maken voor het land”
Winnaar Hariandi Todirijo
Procedure
De prijsuitreiking was zaterdag in het Nationaal Archief Suriname. De schrijfwedstrijd wordt georganiseerd door stichting Don Walther Fonds. De eerste Donner-wedstrijd werd in 2018 georganiseerd en werd volledig gesponsord door schrijver Don Walther Donner (9 december 1929-1 september 2022). Deze keer waren er 23 inzendingen. Eén minder dan de tweede schrijfwedstrijd, maar toch nog het dubbele van de eerste.
Van de 23 inzenders waren zeventien vrouw en zes man. De jongste was twintig jaar en de oudste 72. Chadisha Jabbar (‘Moord op resort’), Antoinette Simons (‘Oude kruiden’) en Thanya Fonkel (‘Voor eeuwig tussen vreemden’) kwamen in aanmerking voor een aanmoedigingsprijs.
De jury bestond uit Hilde Neus (voorzitter), Sandra Smit en Jerry Dewnarain. Voor de selectie van de beste verhalen maakt elk jurylid een top zes, waarbij werd gelet op taalgebruik, opbouw van het verhaal en de literaire elementen er van. “We komen dan bij elkaar om te kijken welke verhalen overeenkomen. En natuurlijk heeft het met smaak van de verhalen te maken, maar verhalen waarin de literaire elementen ontbreken of onvoldoende aanwezig zijn vallen als eerst af ”, legt Neus uit over de procedure.
Elk jurylid heeft een eigen manier van lezen en kiest dan uiteindelijk een eigen nummer één uit. Bij deze wedstrijd hadden twee juryleden dezelfde nummer één. Het trio moest dan elkaar met steekhoudende argumenten kunnen overtuigen, waarom een verhaal tot winnaar moest worden gekozen. “Het verhaal moet van betekenis zijn voor Suriname. Dat het gelezen wordt en een meerwaarde is aan de Surinaamse literatuur”, zegt Neus. Ze benadrukt dat alle verhalen naamloos bij de jury worden ingeleverd. Pas toen de top drie bekend werd gemaakt, kreeg de jury de namen van de schrijvers.
Pluspunten
Enkele pluspunten van de top drie zijn volgens Neus dat Krishnadath via de inzending “een soort pedagogisch element over de verkiezingen wist te brengen dat je tot nadenken stemt”. Ook het verhaal van Renfurm over een gebeurtenis op een plantage is vanwege het slavernijverleden actueel. “Zeker voor de creolen als het gaat om het bepalen van de eigen identiteit”, zegt Neus.
De juryleden vonden het winnende verhaal “erg spannend”. Het wordt beschreven vanuit een kind perspectief met veel Javaanse elementen die volgens Neus bij heel veel Surinamers, dus ook de niet-Javanen, bekend zullen zijn. “Alle drie verhalen staken goed uit, maar toen twee juryleden dit uitkozen was de winnaar min of meer bepaald.”
Als historisch letterkundige is ze blij met de aanwinst van drie nieuwe Surinaamse literaire werken. Alleen vindt ze het jammer dat door weinig geld slechts het verhaal van de winnaar wordt gepubliceerd. De stichting moet volgens haar gaan nadenken om alle drie verhalen naar de samenleving te verspreiden. “Het geeft een extra dimensie dat je ook in verhalen kijkt en in hoeverre de verhalen relevant zijn voor de geschiedenislijn van Suriname. Dan zie je dat literatuur daaraan bijdraagt, wat zijn weerslag in het onderwijs zou moeten krijgen”, vindt de juryvoorzitter.
