‘Ik wil er niet meer zijn’, ‘niemand houd van me of wil me hier’, ‘het heeft toch geen zin meer’. Mensen die indirect praten over suïcide doen vaak deze uitspraken. Tóch merkt de omgeving vaak onvoldoende wanneer iemand suïcidale gedachten heeft.
Tekst Valerie Fris
Beeld Shutterstock
Suriname staat wereldwijd op de achtste plaats als het gaat om zelfdoding en regionaal zelfs tweede. Psycholoog Juljo Cruden vindt het daarom belangrijk dat mensen in de omgeving de signalen herkennen van mensen die suïcidaal zijn.
Onderzoek heeft aangetoond dat deze personen altijd signalen afgeven van wat ze van plan zijn te doen. Het is zelfs voorgekomen dat mensen met die gedachten het openlijk zeiden aan hun omgeving en zelfs afscheid namen: “Ik ga er binnenkort niet meer zijn.” Helaas, vaak blijkt dat de omgeving niet ermee weet om te gaan.
“Vaak wil men niet echt dood, maar is de poging een noodkreet”
Cruden vertelt dat het vooral jongeren zijn die zich bij de kliniek waar hij werkt aanmelden met suïcidale gedachten. “Deze gedachten kunnen variëren in ernst en frequentie. De groep die al een poging heeft gedaan is veel kleiner”, licht de psycholoog toe.
Hij wil dat de gemeenschap de signalen leert herkennen, zodat op tijd hulp kan worden geboden. Behalve dat mensen die suïcidale gedachten hebben kunnen aangeven dat ze zich hopeloos en machteloos voelen, kan hun gedrag plots drastisch veranderen. Ze kunnen zich terugtrekken uit sociale activiteiten, hebben verminderde interesse in hun favoriete bezigheden (sport/hobby), krijgen slaap- of eetproblemen of tonen toegenomen roekeloos gedrag.
Cruden benadrukt dat er ook emotionele signalen zijn, zoals overmatig verdrietig, wanhopig en prikkelbaar zijn of een angstig gevoel hebben. “Of ze voelen zich gewoon leeg van binnen.” Er zijn verder sociale signalen waarbij hun academische prestaties verminderen of ze verliezen hun vriendschappen. Bovendien komt het voor dat men zich afzondert van vrienden en familie. Maar heel soms gaat het ook verder: men verwondt zich bewust, bijvoorbeeld door zich te snijden.
Therapie
“Mensen die een poging hebben ondernomen, kunnen zeker profiteren van therapie”, verzekert Cruden. Echter, de uitkomst varieert van persoon tot persoon en is afhankelijk van factoren, zoals de ernst van de poging, de aard van onderliggende problemen en vooral de toewijding van de persoon aan het eigen herstel.
Therapie helpt om onderliggende psychologische en emotionele problemen aan te pakken. “Het biedt de persoon handvatten en ondersteuning om beter om te gaan met emoties en gedachten. Het kan soms een complex proces zijn in de zin dat het ook langdurige inspanning en ondersteuning en begrip van de omgeving vereist.”
Cruden heeft nog niet meegemaakt dat therapie niet heeft geholpen, maar wat wel voorkomt is dat het niet meteen aanslaat. “In zulke gevallen ga je als psycholoog je behandelplan opnieuw evalueren en aanpassen. Soms is een multidisciplinaire aanpak nodig.”
Cruden vertelt dat als het om een complex geval gaat ook andere professionals bij de behandeling worden betrokken, onder wie psychiaters, maatschappelijk werkers, huisartsen tot zelfs studentendecanen. “Een teambenadering kan een breder scala aan behandelingsopties bieden.”
“Het verlies van een geliefde door zelfdoding is buitengewoon pijnlijk en complex”
Het is een paar keer ook voorgekomen dat een suïcidaal persoon kon worden gered. Het biedt betrokkene de kans om hulp te krijgen en herstel te zoeken. “Vaak wil men niet echt dood, maar is de poging een noodkreet”, legt Cruden uit.
Hij begrijpt dat het redden van iemand niet alle problemen oplost, maar het is wel een cruciale stap naar herstel. “Als iemand dreigt van een brug te springen, moet snel en doortastend worden gehandeld om te voorkomen dat de poging plaatsvindt. Dit kan onder meer inhouden dat je contact opneemt met de hulpdiensten of de politie”, adviseert Cruden.
Hierna moet de omgeving er wel voor zorgen dat de persoon onmiddellijk in veiligheid wordt gebracht en emotionele steun krijgt. “Probeer de persoon kalm te houden en praat met hem om te begrijpen wat hem tot deze daad heeft gedreven. Toon begrip en luister zonder te oordelen. Het kan hem helpen zich gehoord en begrepen te voelen.” Zeer belangrijk in alle gevallen is om professionele hulp in te roepen.
Hulp voor nabestaanden
Cruden: “Het verlies van een geliefde door zelfdoding is buitengewoon pijnlijk en complex en het is belangrijk dat mensen die hiermee worden geconfronteerd, professionele hulp en ondersteuning krijgen. Het is niet iets waar ze alleen doorheen moeten gaan en het kan enorm helpen om met anderen te praten en begeleiding te zoeken.”
Belangrijke zaken waarmee men rekening moet houden zijn onder meer steun bieden en begrip tonen, een luisterend oor bieden aan de persoon die het verlies heeft meegemaakt. “Laat hen hun emoties uiten en deel hun verdriet en pijn zonder oordeel.”
De psycholoog adviseert ook om niet te oordelen over de persoon die zelf uit het leven is gestapt. “Vaak worstelen mensen met ernstige geestelijke gezondheidsproblemen en het is belangrijk om te begrijpen dat suïcide complex en niet altijd een bewuste keuze is. Rouw na zelfdoding is vaak intens en kan lang aanhouden, maar wees geduldig en begripvol terwijl de persoon de tijd neemt om te herstellen.”
Cruden noemt het ook belangrijk om de rouwende persoon aan te moedigen en verbonden te blijven met vrienden en familie. “Isolement kan de rouw verergeren.” Maar ook een geliefde die een andere steunt die een suïcide verlies heeft meegemaakt, moet goed voor zichzelf zorgen. “Het kan emotioneel zwaar zijn en je hebt ook steun nodig. In dit helingsproces is een belangrijke factor vergeving. Mensen moeten ook niet schromen om professionele hulp te zoeken. Dat kan therapie, steungroepen of counseling zijn.”
Verzekering
Cruden: “Een hartelijke wens van mij is dat mentale gezondheid eindelijk de erkenning krijgt die ze verdient. Mentale gezondheid is niet minder belangrijk dan fysieke. Beide zijn essentieel voor een gezond en evenwichtig leven.”
Hij stelt dat het verwaarlozen van mentale gezondheid niet alleen persoonlijk leed met zich meebrengt, maar ook brede maatschappelijke gevolgen kan hebben. Daarbij kan worden gedacht aan toename van chronische aandoeningen, zoals diabetes en hoge bloeddruk, wat voor de samenleving aanzienlijke kosten met zich meebrengt.
Hij vindt heel belangrijk dat verzekeringsmaatschappijen actief bijdragen aan de dekking van mentale gezondheidszorg. “Het huidige niveau van dekking is vaak ontoereikend.” Maar de psycholoog zegt ook dat burgers zich bewust moeten zijn van hun rechten en “bereid moeten zijn te strijden voor een robuust zorgpakket dat zowel fysieke als mentale gezondheid omvat”.
De overheid vervult een cruciale rol hierin. “Zij moet actie ondernemen door substantiële en structurele investeringen in de mentale gezondheidszorg. Het is niet voldoende om slechts bedragen toe te wijzen. Er moet zichtbaar en duurzaam worden geïnvesteerd om daadwerkelijke verbeteringen te bereiken.”
Cruden vindt het onbegrijpelijk dat mentale gezondheid nog steeds geen prioriteit is in de begrotingen. De psycholoog stelt ook dat goede mentale gezondheid niet vanzelf komt en dat men zich ervoor moet inzetten. Hij hoopt dat iedereen, maar in het bijzonder de jongeren, die een speciale plek in zijn hart hebben, toegang krijgen tot de benodigde zorg. “Onze toekomstige leiders, let’s invest in them!”
