De Surinaamse bodem herbergt een schat aan rijkdommen, waaronder archeologische juwelen. Deze kostbaarheden kunnen niet simpelweg met een schop worden opgediept; ze vergen zorgvuldige behandeling. Het is noodzakelijk om vast te leggen waar ze worden gevonden en op welke diepte. De informatie die uit deze vondsten voortvloeit, kan de rijke geschiedenis van het land verdiepen en nieuwe hoofdstukken eraan toevoegen.
Tekst Kevin Headley
Beeld Privécollectie
Om dit soort onderzoek mogelijk te maken, zijn archeologen onmisbaar. Hoewel het beroep van archeoloog niet bij velen tot de verbeelding spreekt, levert deze beroepsgroep een onschatbare bijdrage aan de identiteit van het land. Archeologen Jõvan Samson (32 jaar) en Sushmeeta Ganesh (28) stralen. Ondanks hun relatief jeugdige leeftijd prijkt op hun curriculum vitae een bijdrage aan de erkenning van de historische nederzetting ‘Jodensavanne’ op de Unesco Werelderfgoedlijst. Hun inspanningen gingen hand in hand met die van de voormalige voorzitter van de stichting Jodensavanne, Harrold Sijlbing en secretaris Stephen Fokké.
“Het is essentieel dat we ons erfgoed serieus nemen. Het is te vergelijken met het winnen van Olympisch goud”
Jõvan Samson
Ganesh: “Archiefmateriaal onthult welke personen bijvoorbeeld op een specifieke plek hebben gewoond. Archeologische opgravingen bieden de mogelijkheid om dieper in het verhaal te duiken, om meer details te achterhalen, zoals waar precies in het gebied mensen hebben gewoond en met wie ze in contact zijn gekomen.”
Samson voegt toe: “Archeologie gaat verder dan alleen het bestuderen van geschiedenis in een rechte lijn. Hoewel velen bij archeologie denken aan schatten en sieraden, is het in feite een wetenschappelijke discipline die met behulp van artefacten het verhaal onthult van de omgeving waarin de schatten zijn aangetroffen. Het verrijkt onze kennis van de geschiedenis.”
Ter illustratie: tijdens de archeologische opgraving van Huis De Meza werden 87 historische artefacten met de initialen ‘SHDM’ gevonden. Het in context vinden van deze artefacten bevestigde dat de fundering het woonhuis is geweest van familie De Meza.
Archiefonderzoek wees uit dat de initialen ‘SHDM’ staan voor Samuel Hanania De Meza, een prominente figuur binnen de achttiende eeuwse Joodse gemeenschap. “Waren de artefacten niet samen gevonden met de funderingsresten, dan hadden zij hun wetenschappelijke waarde verloren”, zegt Samson.
Bewustwording over erfgoed
Hij maakt duidelijk dat het voor elke archeoloog een droom is om betrokken te zijn bij een Unesco-locatie. “Werken op zo een locatie is een buitengewone eer. Binnen de erfgoedsector begrijpt iedereen wat dit betekent. Het is jammer dat de waarde van deze Unesco-erkenning door veel mensen in Suriname niet volledig wordt begrepen. Dankzij onze inzet, data en onderzoek hebben we deze mijlpaal bereikt. Het is essentieel dat we ons erfgoed serieus nemen. Het is te vergelijken met het winnen van Olympisch goud.”
De erkenning door Unesco trekt wetenschappers en toeristen aan, wat leidt tot inkomsten en biedt de mogelijkheid om financiering aan te vragen voor het behoud en de restauratie van deze locaties. Daarnaast kunnen er projecten worden opgezet die verband houden met deze historische plekken.
“Het onderwijs is een krachtig middel om de jeugd bewust te maken van erfgoed”
Sushmeeta Ganesh
Het tweetal benadrukt dat om archeologisch werk te verrichten passie voor het vak essentieel is. Samson wijst erop dat de commerciële sector mogelijkheden biedt voor goed betaald onderzoek, zoals het uitvoeren van onderzoeken voor multinationals in gebieden waar zij van plan zijn te opereren. Echter, dit vereist een grondige beoordeling van de locatie voor archeologisch onderzoek. In veel archeologische projecten wordt aanzienlijk meer tijd besteed dan wat financieel wordt beloond.
Jodensavanne
Hij was al van jongs af aan geïnteresseerd in geschiedenis en archeologie, terwijl zijn collega haar passie voor archeologie pas op de universiteit ontdekte. Beiden hebben veel geleerd van hun docenten en hebben sinds 2016 gewerkt op de locatie Jodensavanne, eerst als student en nu als onderzoeker.
In de afgelopen periode hebben de twee samen met vrijwilligers het ‘Jodensavanne Archeologie Vrijwilligersproject’ uitgevoerd. Het oorspronkelijke project was gepland voor 2020 en had een internationale dimensie, maar vanwege Covid-19 werd het uitgesteld en omgevormd tot een nationaal project.
Met studenten en geïnteresseerden tussen de vijftien en 35 jaar werden zes dagen lang conserverings-, onderhouds- en archeologische activiteiten uitgevoerd. Dat gebeurde op de Creoolse begraafplaats, Beth Haim-begraafplaats en de Cassiporakreek-begraafplaats en op de archeologische feature, Huis De Meza.
Eén van de doelen van dit project was de lokale gemeenschap vertellen over de archeologische activiteiten die worden uitgevoerd op Jodensavanne. Andere doelstellingen waren het bevorderen van het publieke bewustzijn om erfgoed locaties, waaronder Jodensavanne te beschermen, behouden, maar ook te promoten en het aanleren van de archeologische-, onderhouds-, en conserveringstechnieken.
Ganesh: “Het besef van het belang van ons erfgoed in Suriname is niet wijdverbreid. Veel mensen weten niet eens wat erfgoed is, wat behoud van erfgoedbehoud inhoudt en hoe ze erfgoed moeten conserveren en beschermen.”
Dit bewustzijn kan volgens haar worden vergroot door meer informatie te verspreiden via zowel traditionele als sociale media. “Het onderwijs is een krachtig middel om de jeugd bewust te maken van erfgoed. Educatieve excursies kunnen jongeren in een vroeg stadium vertrouwd maken met dit thema. Het is opvallend dat dergelijke excursies op veel scholen geen onderdeel zijn van het lesprogramma, zoals sommige docenten zelf aangeven.”
Erfgoed en economie
Het is ook belangrijk dat ouders activiteiten ondernemen met hun kinderen, zoals wandelingen maken door de binnenstad of een bezoek brengen aan een historische locatie. “Het valt op dat kinderen van ouders die werkzaam zijn in de erfgoedsector of familie hebben die zich bezighouden met erfgoed, over het algemeen meer interesse hierin tonen.”
Om toch zoveel mogelijk de totale gemeenschap, in het bijzonder studenten en jongeren, te interesseren in het erfgoed, is het belangrijk om evenementen en workshops te organiseren die betrekking hebben op erfgoed. Beide archeologen zijn daarom blij met initiatieven zoals Monumentendag en Museumnacht, waarbij de aandacht wordt gevestigd op erfgoed.
Echter, er zijn nog meer mogelijkheden om activiteiten te organiseren, die niet allemaal grootschalig hoeven te zijn. Het belangrijkste is dat er bewustwording wordt gecreëerd over erfgoed. Men hoeft niet te wachten op de overheid. Er kunnen bottom-up initiatieven worden ontplooid.
Samson begrijpt dat de huidige focus in het land voornamelijk is gericht op de economische sector. Hij benadrukt voorzichtig dat het noodzakelijk is om langetermijnplannen op te stellen waarin ook wordt meegenomen hoe erfgoedtoerisme kan bijdragen aan de economie. “Andere landen, zoals Curaçao, hebben al stappen ondernomen op dit gebied, dus waarom zouden wij dat niet kunnen?”
In september 2023 werd Jodensavanne erkend als Unesco Werelderfgoed. Deze plek was ooit de thuisbasis van Sefardische Joden en hun slaven in Suriname, ongeveer vijftig kilometer ten zuiden van Paramaribo. Het is de enige locatie op het Amerikaanse continent waar Joden eeuwen geleden naartoe vluchtten tijdens periodes van onderdrukking. Het gebied groeide uit tot de grootste Joodse enclave op het westelijke halfrond. Sinds een grote brand in 1832 is Jodensavanne niet langer permanent bewoond. Tot het historische monument behoren onder meer de nederzetting met twee begraafplaatsen, Beth Haim en de Creoolse begraafplaats, de ruïne van de synagoge Beraha Ve Salom, authentieke aanmeerplaatsen, bakstenen funderingen van woningen en restanten van een militaire post. Suriname heeft ook het Centraal Suriname Natuurreservaat en de historische binnenstad van Paramaribo op de Unesco Werelderfgoedlijst staan.
