“We mogen niet ontevreden zijn over de opkomst”, stelt Darrel Geldorp van Naks Wan Rutu, de motor achter het eerste Afro Dans-congres dat in het weekend werd gehouden. Deelnemers konden tijdens interactieve sessies leren en deelnemen aan dans- en muziekpresentaties.
Tekst en beeld Tascha Aveloo
Waar de organisatie aanstoot aannam, is dat sommige deelnemers zaterdag en zondag laat waren, waardoor de lezingen ruim een uur later dan gepland begonnen. De dansworkshops van onder anderen kaseko-jazz, kanga, awasa, en banamba en ook de muziekdemonstraties van drum masters Ernie Wolf, André Mozes en Liesbeth Peroti waren goed bezocht.
De eerste dag – vrijdag – werd ingeleid door antropologe Aminata Cairo. Zij vertelde over het begin van Naks Wan Rutu, die deze maand precies twintig jaar geleden werd opgericht en haar inspiratie was om onderzoek te doen naar Afro-Surinaamse dans.
Zaad gepland
In Nederland bezocht ze jaren geleden samen met de intussen overleden Wilgo Baarn onder meer een optreden met Surinaamse dansen. “De Javanen hadden mooie tayub-dans, de Hindostanen bharat nathyam en de marrons hadden awasa. Enkele Afro-Surinaamse vrouwen kwamen, gekleed in koto, een beetje dansend op het podium ‘hieeppieep hoeree’ roepend. En dat was het.”
Verder dan deze povere presentatie kwamen de Afro-Surinaamse vrouwen niet. Cairo was daarover ontstemd en vroeg zich af of dat het enige was dat de Afro-dans in Suriname te bieden heeft. “Oom Wilgo (Baarn, … red.) keek haar aan en zei: ‘Wat ga jij dan daaraan doen’.”
Met deze vraag legde hij een zaad bij Cairo voor breder onderzoek. Er kwam geld beschikbaar en ze deed een groot onderzoek samen met de Anton de Kom Universiteit (Adek). Haar onderzoek ging over het verband tussen dans en gezondheid. Wanneer dans je, wat betekent het voor jou en wat doet het voor je gezondheid waren vragen die voorbij kwamen in het onderzoek.”
Onderzoek
Naar mate het onderzoek vorderde, breidde het zich uit naar de dansstijlen van de stadscreolen en van hen die woonden op de plantages. Dat onderzoek werd gedaan met Adek, Naks en Cultuurstudies van het directoraat Cultuur. Toen dit deel klaar was, werd besloten de resultaten te presenteren in een dansopvoering. Dit was de aanleiding voor het oprichten van Naks Sabi Diri, wat later Naks Wan Rutu werd.
Het onderzoeken naar andere Afro-dansen duurt voort. Zaterdag sprak Rosita Leeflang als belangrijkste inleider over ‘Afro-Surinaamse dans in historisch perspectief, the story of kaseko’ en zondag vertelde Otmar Watson over ‘Afro-Surinaamse dans in diaspora’.
‘Negatieve context’
De dansworkshops waren over drie locaties verdeeld: bij Naks zelf, bjj buurtgenoten en bij VOS op zo een vijf minuten lopen. Mitchel Pinas van de culturele groep Mila Moofu leerde ruim tien vrouwen, van wie enkelen uit Trinidad en Tobago, en één man de Saramaccaanse schoonheidsdans Banamba. “Een dans die je vanuit de heupen doet, daarna swingen met de heupen en stevig met de bil schudden”, vertelde Pinas, terwijl hij het voor deed.
De Trinidadiaanse vrouwen deden enthousiast mee. “Een stap naar voren en dan vanuit de heupen bewegen. You must whine your hips”, vertaalt iemand voor deze gasten. “Ooh yes, that we know, we know how to whine“, lachen de buitenlanders vrolijk schuddend op de livemuziek.
Jules Brewster is al meer dan 35 jaar getraind klassiek ballet, kathak danser, choreograaf en dansdocent en heeft zich door de jaren heen verdiept in diverse andere dansstijlen. Volgens hem is de Afro-dans altijd wel in een soort negatieve context geplaatst als te zijn minderwaardig of ordinair.
Tijdens het congres gaf hij twee vrouwen kaseko jazz dansles. “Eén, twee, draai en been omhoog, ga met die flow, adem, blijf ademen.” Eén van de danseressen was de bekende Maggie Schmeitz, die graag danst en ook een andere stijl wil leren. Ze noemde het danscongres een geweldig initiatief. “Ik denk dat we ook in dat proces zijn van onze eigen cultuur, onze erfenis te herontdekken, benoemen en waarderen.”
Felani Amatpawiro, danseres Javaanse dansstijlen, nam ook deel aan een workshop. “Ik vind het belangrijk om ook over andere culturen te leren. Voor mij is gewoon het bewegen ook belangrijk.”
(lees verder onder de foto)
Herwaarderen
Brewster: “Als je teruggaat in de tijd qua muziek zie je dat onze muziekinstrumenten zoals de skraki niet werden gebruikt, maar nu groeit het bewustzijn … gelukkig maar. Het gaat om onze erfenis die we hebben meegekregen van onze voorouders.”
Hij was docent van Geldorp en is in dat kader ook nauw betrokken geweest bij dit congres. “Het is een idee dat al lang leeft en daarom ben ik trots dat het nu echt is gehouden.” Hij is vooral blij dat Naks Wan Rutu het heeft georganiseerd, omdat het een organisatie is die wordt getrokken door jongeren.
Brewster benadrukt dat dans voor eenieder is en niet is gebonden aan etniciteit. “Vroeger kon je als afgestudeerde donkere danser niet aan de bak komen. Als je een wat lichtere huidskleur had, werd je met make-up lichter gemaakt zodat je ‘wit’ overkwam op het podium onder de felle lichten. Maar nu zie je veel Afro-mensen internationaal dansen, ook in de balletwereld. En weet je, dans, die soul beweging, dat is onze rijkdom. Dans komt uit Afrika.”
Het meest essentiële nu noemt hij overdracht. “Je gaat nu als jongere in het buitenland studeren en als mensen je vragen om wat van jouw cultuur te laten zien dan weet je niets. Dat zou niet zo mogen zijn. We zijn bezig met anderen hun cultuur, terwijl zij ons zeggen hoe geweldig we zijn, omdat wij nog het traditionele hebben. Nu is het de tijd waarin we onze eigen cultuur en dans leren herwaarderen.”
Expo iconen
Op het terrein van Naks aan de Thompsonstraat was er een expositie met panelen waarop de beeltenis van Afro-Surinaamse legendarische persoonlijkheden en een korte beschrijving over hun bijdrage is geweest aan de Afro-Surinaamse cultuur. Enkele van die iconen zijn master drummer en tembemaker Anikei Awagi uit Gaan Saamaka, gevierd zangeres van Afro-Surinaamse liederen Esseline Fabies, balletpedagoge, danseres, choreograaf en de bedenker van de dogla dansstijl Ilse-Marie Hajary, dichteres in het Saramaccaans en Aucaans en danseres Louise Wondel en componist, musicus en sociaal bewogen huisarts Henk Mac Donald. Op elke paneel stond ook een odo met uitleg. Bezoekers hadden de gelegenheid inheemse kleding en attributen en kleurrijke pangi te kopen.
